|
ديباچه
واژه خراسان (خور آسان)واژه پارسي به معناي محل برآمدن خورشيد است، اين نام در دوره ساساني به ولايت هاي شرقي ايران اطلاق مي شد. مولفين و جغرافيدانان دوران باستان، ايران(ايرانشهر) را به هشت پاره تقسيم مي کردند که مهمترين و آبادترين آنها خراسان بوده است.
استان خراسان شمالي در سال 1382 و پس از تقسيم خراسان بزرگ به سه استان خراسان شمالي، خراسان رضوي و خراسان جنوبي تاسيس گرديد. استان خراسان شمالي 8 شهرستان به نام هاي اسفراین، بجنورد، شيروان، جاجرم، گرمه، فاروج ، رازوجرگلان و مانه و سملقان و بيش از 1000 روستاي داراي سکنه دارد که در مجموع جمعيت آن بر اساس سرشماري سال 1390 بالغ بر 867727 نفر برآورد شده است. مرکز استان خراسان شمالی، شهر بجنورد است.
معرفي شهرستان هاي استان
شهرستان بجنورد
-جغرافیای سیاسی شهرستان بجنورد:
شهرستان بجنورد به مرکزیت شهر بجنورد، بخشهای مرکزی و شمالی استان خراسان شمالی را به خود اختصاص داده و از شمال با کشور ترکمنستان، از شرق به شهرستان شیروان، از غرب به شهرستان مانه و سملقان و از جنوب به شهرستان های اسفراین و جاجرم محدود مي شود. این شهرستان با مساحت حدود 6563 کیلومتر مربع 3 شهر، 3 بخش، 8 دهستان و 232 آبادی دارد. جمعیت شهرستان بجنورد در سال 1390 بالغ بر 365896 نفر برآورد گردیده است.
- جغرافياي طبيعي شهرستان بجنورد:
قسمت اعظم شهرستان بجنورد را مناطق کوهستانی و فلات های مرتفع در بر گرفته و از همین رو منطقه آب و هوای معتدل کوهستانی دارد. به طور کلی این منطقه زمستان های سرد و مرطوب و تابستان ها گرم و خشک دارد. بخش بزرگی از شهرستان بجنورد در درۀ رود اترک قرار گرفته و تحت تأثیر تودۀ هوایی دریای مازندران قرار دارد که به علت داشتن رطوبت موجب سرسبزی و خرمی گیاهان در بهار و تابستان می شود. رشته کوه کپه داغ در شمال به عنوان مرزی طبیعی بین ترکمنستان و شهرستان بجنورد قرار گرفته و رشته کوه آلاداغ در جنوب غربی بجنورد قرار گرفته است. شهرستان بجنورد به دلیل واقع شدن بر روی گسلهایی با منشاء تکتونیکی از نواحی زلزله خیز استان به شمار می رود.
- پيشينه تاريخي بجنورد :
بر اساس پژوهشهای مقدماتی باستان شناسی، شهرستان بجنورد از دورۀ پیش از تاریخ مسکونی بوده و به دلیل موقعیت راهبردی و منابع سرشار طبیعی اهمیت ویژه ای داشته است. وجود محوطه های استقراری پیش از تاریخ در حومۀ جنوبی بجنورد و تپه های مربوط به دوره تاریخی گواه سکونت مداوم بشر در پهنۀ این شهرستان در دوران مختلف تاریخ بشری است.
زندگي روستايي
زندگي در هر منطقه اي با توجه به شرايط اقليمي و باورها و اعتقادات از تنوع و تبلور خاص برخوردار است که در قالب زندگي عشايري، روستايي و شهري قرار مي گيرد. در اين غرفه سعي شده است که با توجه به شرايط فوق اشياء و وسايل زندگي مرتبط با يک زندگي روستايي به نمايش درآيد.
پوشاک
درآغاز شکل گيري اجتماعات بشري در جامعه هاي پيشين، پوشاک فقط جنبه حفاظتي داشته و براي حفظ نمودن بدن انسان در برابر عوامل طبيعي و اقليمي به کار مي رفته است با توسعه فعاليتهاي اجتماعي و فرهنگي و شکل گيري باورها و عقايد در جوامع، پوشاک ارزشهاي نمادين به خود گرفته در نتيجه اين ارزشها نقش مهم و برجسته اي در حفظ هويت اجتماعي و فرهنگي مردم جامعه ايفا کرده است. در اين غرفه پوشاک اقوام محلي شامل فارس (تات)، کرمانج، ترک و ترکمن در قالب مجسمه های ساخته شده بر اساس مشخصات ظاهري همان قوميت به نمايش در آمده است.
موسيقي مقامي
موسيقي از آغاز پيدايش هر قومي، همراه آن قوم بوجود آمده است و بخش جدايي ناپذيري از هر فرهنگ راشکل مي دهد که بر اساس باورها، اعتقادات و آداب و رسوم قوميت ها، متفاوت از يکديگر است و در رنج و شادي ها همراه، همدل و همراز بوده است. آلات موسيقي در سطح استان ار تنوع چشمگيري برخوردار است و دراين غرفه نمونه هايي از انواع آلات موسيقي همچون دوتار، کمانچه، قوشمه، دهل، سرنا و دايره به نمايش درآمده است.
طب سنتي
طب سنتي با توجه به نقشی که در سلامتی جسم و روان انسان داشته، از دیرباز در زندگی بشر وجود داشته و تبلور و تکامل آن را در حرفه عطاري مي توان مشاهده نمود. در واقع عطارها نقش طبيب و عطاری ها نقش داروخانه امروزین را داشتند. خراسان شمالي به دليل قرار گرفتن در يک منطقه کوهستاني و منطقه بياباني داراي پوشش گياهي منحصر به فرد. اين پوشش گياهي باعث شده که يکي از غني ترين مناطق در زمينه گياهان داروئي باشد. همچنين این منطقه درساخت انواع شربت ها، ادويه جات و عرقيات توانایی بالایی دارد.
صنايع دستي
صنايع دستي روايتگر باورهاي اقوام ساکن در خراسان شمالي است که در بافته هاي داري همچون گليم، چاروق، البسه محلي، نمد مالي، نساجي سنتي و ... تبلور يافته و در حقيقت هويت تاريخي و فرهنگي ايشان را بيان مي کند. در غرفه صنایع دستی نمونۀ هنرهای سنتی و صنايع دستي استان معرفي شده است.
چاروق دوزي
چاروق به نوعي پاي افزار و کفش اطلاق مي شود که از چرم ( معمولاً به رنگ قرمز) تهيه شده و پس از پوشيدن با ريسمانهاي ضخيم و بلندي به دور پا محکم مي شود. چاروق داراي نوکي برگشته است که با نخهاي الوان بر روي آن زينت مي شود. در گروه پاپوشهاي سنتي اين منطقه نوعي دمپايي زنانه به رنگ سبز فيروزه اي نيز وجود داشته که به نام «کُمُخت»(komokht) مشهور بوده است و نوع ديگري از دمپايي سنتي نيز که کاري تلفيقي از سنت و تکنيک امروزي است تحت عنوان«گرجي»(gorjee) توليد مي شود.
نساجي سنتي
چادرشب پارچه ايست با طرحها و نقش هايي مختلف ( چهارخانه و راهدار) که بر روي دستگاه نساجي 2 ورودي و 4 ورودي بافته مي شود و داراي عرض متغيير (40-50) سانتيمتر است که با حرکت وردها و جابجايي پدالها بوسيله پاها و ايجاد دهانه کار و عبور ماکو بافته مي شود. خراسان شمالي به عنوان يکي از خاستگاههاي اين هنر و ساير توليدات نساجي سنتي (حوله، دستمال و سفره) مطرح مي باشد. چادرشب در کارگاههاي خانگي توليد مي شود و معمولاً اين هنر در يک خانواده از مادر به دختر به ارث مي رسد و دختران در کنار مادران پارچه بافي مي کنند.
نمد مالي
نمد مالي از جمله مشاغل سنتي در تمام منطقه خراسان شمالي بوده است که با کاهش تقاضا در اين رشته، از رونق آن کاسته شده و بصورت محدود و با هدف صنايع دستي تزیینی توليد مي شود. مواد اوليه حرفۀ نمدمالي پشم حيوانات اهلي چهارپا (گوسفند و شتر) است که از متراکم نمودن توده هاي پشم و کرک در شرايط مناسب و با ورز دادن پشم ساخته مي شود. از محصولات و فرآورده هاي نمدي مي توان زيرانداز نمدي، کلاه نمدي و پوشش چوپانان موسوم به نمدچوخه که به صورت پالتو است را نام برد.
سفره هاي آييني
در همه جشن ها و آيين ها، در جامعه ابتدائي يا متمدن، خوردن و آشاميدن بخشي از آداب و رسوم جمع را تشکيل مي دهد که اغلب در قالب سفره هاي آييني تبلور پيدا مي کند. برخي از سفره هاي آييني معمولاً جنبه رسمي داشته و در زمانهاي خاص و در اکثر نقاط ايران برپا مي گردد. از مهمترين سفره هاي آييني مي توان به سفره هاي ملي ( هفت سين)، سفره هاي گذار( سفره آق قيون) و سفره هاي نذر اشاره کرد.
موزه باستان شناسي
موزه باستان شناسي خراسان شمالي که در طبقه فوقاني بناي عمارت مفخم قرار گرفته داراي 5 بخش اصلي مي باشد که متناسب با تقسيم بندي ادوار فرهنگي و گاهنگاري معیار باستانشناختي تحت عنوان بخش پيش از تاريخ، بخش تاريخي، بخش اسلامي، بخش سکه و مهر و بخش مرکز سفال ساماندهي و معرفي شده است. همچنين تالار جنوبي بنا که بزرگترين و اصلي ترين اتاق عمارت مفخم است تحت عنوان تالار همايش جهت برپائي نشست ها، ويدئوکنفرانسها و گردهمائي ها تجهيز گرديده است. اين موزه با دارا بودن شاخص ترين بقايا و آثار برجا مانده از دوره هاي مختلف باستانشناسي منطقه پذيراي بازديدگنندگان و علاقمندان به فرهنگ غني استان خراسان شمالي است.
بخش پيش از تاريخ
اين دوران از ابتدا زندگي بشر تا پيش از اختراع خط و نوشتار( هزاره چهارم قبل از ميلاد مسيح) را در بر مي گيرد. در خراسان شمالي پژوهشهاي اندکي براي شناخت دوران پيش از تاريخ انجام شده اما با توجه به نتايج اندک بررسي ها و کاوشهاي انجام شده ، از جمله تپه هاي اين استان مي توان به تپه يام فاروج، تپه دوين، تپه ارگ نادري شيروان، تپه قلعه خان، تپه شهر آوا در مانه و سملقان، تپه حيدران، تپه پهلوان جاجرم، تپه دره امين آباد، تپه قمري اسفراين اشاره نمود. با انجام کاوشهاي باستانشناختي تپه قلعه خان در سال 1385 مدارک بسياري در خصوص حضور گسترده جوامع انساني پيش از تاريخ در منطقه دشت سملقان بدست آمده که تعدادي از يافته هاي باستانشناسي آن از جمله بقاياي تدفيني انسانهاي پيش از تاريخ و ظروف سفالين مربوط به اين دوره در منتهي اليه ضلع شرقي بنا در معرض نمايش است.
بخش تاريخي
در متون و کتب، دوران تاريخي اصطلاحاً به دوران پس از کشف خط و نگارش در زندگي بشر اطلاق مي شود که اين اتفاق در ميان رودان(بين النهرين يا عراق امروزي) و ايران در اواخر هزاره چهارم پ.م (3100 سال پيش از ميلاد حضرت مسيح(ع)به وقوع پيوست و در روند مطالعات باستانشناسي ايران منظور از دوران تاريخي، زماني از ظهور شاهنشاهي ماد( قرن 7 پ.م) تا پايان شاهنشاهي ساسانيان ( قرن 7 ميلادي) است. از اين دوره ها بويژه دوران اشکاني و ساساني در منطقه شمال خراسان آثار و ابنيه زيادي بجا مانده که نشانگر اهميت اين منطقه در دوره هاي ذکر شده است، قلعه صعلوک و منطقه توي اسفراين، قلعه ارگ بالا و ارگ آلمادوشن بجنورد، تپه يام و محوطه ويرانشهر فاروج، ارگ تاريخي قلعه خان و بناي تاريخي اسپاخو در مانه و سملقان، تپه بردبلند و محوطه حوض خرگوش جاجرم از جمله مهمترين آثار دوران تاريخي استان هستند. بخش تاريخي که در ضلع شرقي تالار همايش قرار دارد ظروف سفالي و اشياء مختلف فلزي مربوط به اين دوران را که اکثرا از کاوشهاي باستان شناسي قلعه خان بدست آمده اند به نمايش گذاشته است.
بخش اسلامي
دوران اسلامي از آغاز فتح ايران توسط مسلمانان و ورود اسلام به ايران آغاز مي گردد و به سه مرحله قرون اوليه اسلام ( سده 1 تا 5 هجري قمري)، قرون ميانه اسلامي(سده 6 تا 9 هجري قمري )و قرون متاخر اسلامي ( سده هاي 10 تا پايان حکومت قاجار) تقسيم مي شود. در بخش اسلامي موزه نيز آثار و اشياء اين دوران در سه اتاق مجزاي شرقي، مرکزي و غربي درضلع شمالي بناي عمارت ساماندهي شده است، آثار چوبي نفيس همچون ضريح( صندوق)و چهار لنگه درب متعلق به بناي آرامگاه شيخ رشيد الدين محمد بيدوازي مربوط به دوران تيموري( 870ه.ق)،درب چوبي نفيس مقبره بش قارداش با قدمت قاجاري، ظروف سفالين لعابدار زيبا و خمره هاي بزرگ سفالين، صراحي برنجي مرصع کاري شده زيباي دوره سلجوقي از جمله مهمترين اشياء به نمايش در آمده اسلامي در اين بخش است.
بخش سکه و مهر
با توجه به اهميتي که سکه در امر مطالعات تاريخ تمدن هر کشور و منطقه دارد دراين موزه قسمت جداگانه اي در ضلع جنوبي بنا براي نمايش سکه هاي ارزشمند اختصاص داده شده است. مهمترين سکه هاي اين بخش به دوران ساساني و اوايل اسلام در منطقه شمال خراسان تعلق داردکه عمدتا از حفاري هاي باستان شناسي منطقه بدست آمده و تعدادي هم به اموال بازيافته، اهدايي و يا حاصل ازکشفيات اتفاقي است که به معرض نمايش گذاشته شده است .
منطقه نمونه ملی بابا امان بجنورد :
تفرجگاه معروف «باباامان» در 10 كيلومتري شمال شرقي بجنورد و در حاشیۀ جاده اصلی بجنورد- مشهد واقع شده است. اين گردشگاه با پارك جنگلي و استخرهاي ديدني اش همواره مسافران بسياري را براي رفع خستگي به خود جذب كرده است. در بابا امان چشمه ای وجود دارد که از دل صخره مي جوشد و آب آن به استخرهايي مي ريزد كه با اختلاف سطح ساخته شده تا آبشار های مصنوعی تولید کند. هواي لطيف و شب هاي دل انگيز و زيباي بابا امان هرگردشگري را به سوی خود جذب مي كند.
- آبشـار حميد:
روستاي حميد در 7 كيلومتري شرق بجنورد واقع شده است. در جنوب روستا، دره تنگ با صخره هاي عظيم قرار دارد و در انتهاي دره به فاصله حدود 2 كيلومتر از روستاي حميد آبشاري به ارتفاع 25 متر ديده مي شود. آب آبشار از روستاي آبچور سرچشمه می گیرد. روستا و آبشار حميد همواره به عنوان مکانی تفریحی مورد توجه ورزشكاران كوهنورد و خانواده ها بوده است..
- دره چنـاران:
دره چناران در 12 كيلومتري شرق بجنورد قرار دارد و از محل روستاي بابا امان شروع مي شود. درون دره، باغ هاي ميوه و تاكستان ها و كشتزارهاي صيفي جات و درختان كهنسال گردو به فراواني ديده مي شود. وجوده جاده آسفالته و رودخانه دائمي كه در ميان دره جاري است به زيبايي آن افزوده است.
- دره مهنـان:
در كيلومتر 18مسير جاده بجنورد - اسفراين و بعد از پارك طبيعي بش قارداش دره مهنان قرار دارد. این دره به دليل سهولت دسترسي و بهره مندی از درختان انبوه، رودخانه و چشمه هاي آب قابل شرب همواره پذيراي مسافران و گردشگران بوده است. چشمه معروف مهنان كه در قسمت انتهاي دره داريان روستان مهنان قرار دارد يكي از پر آب ترين چشمه هاي منطقه است كه وجود درختان كهنسال چنار و بقاياي آسياب آبي در اطراف آن براي گردشگران جالب توجه است.
- دره بـازخانه:
يكي از آبادترين و زيباترين دره هاي اطراف بجنورد دره بازخانه است كه از روستاي درصوفيان واقع در جنوب شرقي بجنورد آغاز مي گردد. چشمه هاي متعدد آب و باغ هاي ميوه و درختان گردو از مشخصات اصلي اين مسير است.
- منطقه نمونه استانی و روستای هدف گردشگری اسفيدان:
روستاي توريستي اسپيدان در 45 كيلومتري جنوب شرقی بجنورد واقع شده است. این روستا بافت مسکونی جالب توجهی دارد و خانه ها به صورت پلکانی در دامنه کوه ساخته شده اند. از جاذبه هاي روستا به آبشار هنرور، آبشار بارگاه، غار خزانه هنرور، مقبره شيخ محمد رضا رباني معروف به حاج آخوند، آرامگاه امامزاده محمد بن باقر بن موسي بن جعفر مي توان اشاره كرد.
صنايع دستي اين روستا فرش هاي دست باف، صنايع چوبی، صنايع سفالي، قالي بافي و چادر شب بافي است. از ورزش هاي رایج محلي كشتي باچوخه، تسمه تسمه، درنا، ريسمان كشي و پشتك را می توان نام برد. غذاهاي سنتي اسپیدان از جمله فتير مسكه، آش پلو، قورمه، كاچي، آش قليه، طرفداران زیادی دارد. موسيقي محلي شامل قشمه و دوتار؛ مراسم محلي از جمله مراسم روز اول عيد نوروز كه نزديك امامزاده نذری مي دهند و مراسم روز سيزده بدر كه به آبشار هنرور مي روند از ویژگی-های برجستۀ اسپیدان قلمداد می شوند. سوغات اسفیدان كشمش، بادام و گردو است. اين روستا جزو روستاي هدف گردشگري استان خراسان شمالي محسوب مي شود.
- روستاي هدف گردشگري استـاد:
اين روستا در 30 كيلومتري جنوب غرب شهر فاروج واقع شده است. روستای استاد آب و هوای معتدل کوهستانی دارد و از جاذبه های آن علاوه بر چشم اندازهای طبیعی زیبا مي توان به آثار کهنی همچون تخت حصار، قلعه كهنه، مسجد جامع، حمام قديمي و بناي امامزاده اولياء اشاره نمود. در استاد صنایع دستی مختلف از جمله قالی بافی رواج دارد. ورزش محلی کشتی با چوخه، انواع غذاها و نان محلی، مراسم محلی جشن نوروز و سیزده بدر، تعزیه خوانی و ... به این روستا چهره منحصر به فردی بخشیده است.
- منطقه نمونهاستانی و روستای هدف گردشگري خسرويه:
روستاي خسرويه در دامنه رشته كوه هاي زيباي شاه جهان و در فاصله 25 كيلومتري جنوب غربي فاروج، در دل دره اي سر سبز جاي گرفته است. خسرويه زادگاه عالم رباني آقا نجفعلي قوچاني است و از بافت سنتي و معماري بسيار غني برخوردار است. علاوه بر بافت سنتي و مذهبي، خسرويه از جاذبه هاي طبیعی زیادی بهره مند است.
- منطقه نمونه استانی و روستاي هدف گردشگری دشت:
اين روستا در 80 كيلومتري شمال غرب گرمه، در مسیر جاده بجنورد- گرگان واقع شده است. آب و هواي اين منطقه از نوع معتدل كوهستاني است و به دلیل نفوذ هوای مرطوب دریای مازندران مراتع سرسبز و در بخشهایی پوشش تنک جنگلی دارد. محیط مناسب دشت در دوره باستان نیز جمعیت های بومی را به خود جذب کرده و امروزه آثار آن به شکل قلعه، سردابه، تپه و محوطه های باستانی نمود یافته است. عمده ترین صنايع دستي روستای دشت شال بافي و قالي بافي است و در بین ورزشهای محلی آن كشتي باچوخه سرآمد است. سوغات دشت انواع تخمۀ آفتابگردان است. پخت غذاهاي سنتي شامل انواع آش و نان محلي و رواج مراسم و آيين هاي محلي همچون جشن برداشت گندم، جشن نوروز،13 بدر و مراسم سوگواری ايام محرم به اين روستا چهره خاصي بخشيده است. روستای دشت یکی از روستاي هدف گردشگري خراسان شمالي قلمداد می-شود.
-پارك ملي و منطقه حفاظت شده سالوک:
پارك ملي و منطقه حفاظت شدۀ سالوك با وسعتي حدود 17000 هكتار در شمال غربي شهرستان اسفراين قرار گرفته و فاصله آن تا مركز استان خراسان شمالي 30 كيلومتر است. پارك ملي و منطقه حفاظت شدۀ سالوك تنوع جانوري خوبي دارد و يكي از مهمترين مناطق حفاظت شده ايران از نظر زندگي جانوري است. شرايط توپوگرافي دشتي-كوهستاني منطقه باعث شده است كه اين منطقه يكي از متنوع ترين زيستگاه هاي گونه هاي وحشي ايران به شمار آيد. قسمت شمالي پارك سالوك كوهستاني و زيست بوم حيوانات گوناگون كوه زي و قسمت جنوبي آن نيز مناسب زيست حيوانات دشت زي است. همچنين در كف دره هاي اين پارك گونه هاي درختي و درختچه اي مانند زرشك، بيد، انجير و گردو و در مناطق مرتفع گونه-هاي ارس بصورت پراكنده و انبوه ديده مي شود.
-پارك ملي و منطقه حفاظت شده ساريگل:
منطقه ساريگل با وسعتي معادل 28000 هكتار در شرق شهرستان اسفراين واقع شده است. اين پارك در فاصلۀ 8 كيلومتري اسفراين و 90 كيلومتري مركز استان قرار گرفته است. پارك ملي و منطقه حفاظت شدۀ ساريگل با توجه به ناهمواری و منابع آب نسبتاً فراوان، به ویژه در خانوادۀ پرندگان، تنوع جانوري قابل توجهي دارد. پستانداران اين زيست بوم نيز اگر چه جزو گونه-هاي استثنائي محسوب نمي شوند، اما تنوع نسبتاً خوبي دارند. از جمله مهمترين پستانداران و پرندگان ساريگل مي توان به پلنگ، كفتار، گرگ، روباه، گربه وحشي، قوچ اوريال، بز، آهو و كبك اشاره كرد. همچنين اين منطقه حفاظت شده با بيش از 200 گونه گياهي از تنوع خوبي برخوردار است كه قسمت عمده گياهان منطقه را گونه هاي گلدار تشكيل مي دهد.]
- منطقه نمونه وروستاي هدف گردشگري رويين:
اين روستا در 27 كيلومتري شمال اسفراين واقع شده و آب و هواي معتدل كوهستاني با زمستان هاي سرد و پر برف و تابستان هاي معتدل است. آب فراوان باغ هاي اين روستا را پر رونق ساخته بطوريكه هيچ فصلي از سال از محصولات باغي بي بهره نبوده است. از جمله محصولات اين روستا سيب، گلابي، گردو، انگور، هلو و زردآلو است. در اين روستا خانه ها به طرز بسيار زيبايي به صورت پلكاني بر روي يكديگر ساخته شده اند بطوريكه پشت بام منزل يكي حياط خانه ديگري است. همچنين روستا طبيعتي سرسبز، ارتفاعات بلند، رودخانه دائمي، درختهاي چنار قديمي دارد كه به آن چهره منحصر به فردي بخشيده است. مقبره ملا عارف روئيني و امامزاده اسحاق در اين روستا قرار دارد. هنر زنان روستا چادر شب بافي، چتائي بافي، حوله و دستمال است. سوغات محلي اين روستا چادر شب، حوله پارچه اي، گردو، عسل، توليدات دامي و باغي است. ورزش محلي كشتي باچوخه، غذاي سنتي كله جوش، مراسم محلي جشن نوروز، جشن سيزده بدر، مراسم دهه فاطميه و دهه محرم، موسيقي محلي دوتار و قشمه در اين روستا از ويژگيهاي خاص برخوردار است. اين روستا جزء روستاي هدف گردشگري خراسان شمالي محسوب مي شود.
منطقه نمونه گردشگري ميلانلو:
دهستان ميلانلو به مرکزيت روستاي پرکانلو از بخش مرکزي شهرستان اسفراين ودر 9 کيلومتري شرق شهر اسفراين بين 37ً 57َ تا 52ً 57َ طول جغرافياي و1ً 37َ تا16ً 37َ درجه عرض جغرافيايي قرار گرفته است. اين دهستان از شمال شرقي به دهستان گليان شهرستان شيروان از شرق به دهستان شاهجهان شهرستان فاروج واز جنوب به دهستان بام وصفي اباد واز غرب به دهستان روئين محدود ميگردد اين دهستان داراي 20 روستا و 37 مزرعه ومکان ميباشد موقعيت اقليمي اغلب روستاهاي منطقه کوهستاني ودره اي است.
ازمهمترین جاذبه های رویین می توان به موارد ذیل اشاره کرد :
چشمه هاي متعدد در منطقه باتوجه به موقعيت کوهستاني منطقه مانند چهل چشمه (روستاي سرچشمه) رودخانه دائمي که بخشي از آب خود را از چهل چشمه تامين ميکند باعث مشروب نمودن زمينهاي زراعي شده و انواع محصولات باغي مانند: سيب هلو زردالو گردو و... انواع سيفي جات توليدميشود، غار سنجد سرچشمه، غار نوشيروان، منطقه تفريحي چمن که بخصوص در ايام نوروز وسيزده بدر پزيراي جمع کثيري از دوستداران طبيعت است، کوه هاي شاه جهان وکرکزاب، باغ دره ها وفضاهاي باز وسرسبز جويبارها چشمه سارها، بافت معماري متفاوت روستاي منطقه از جمله توانهاي گردشگري منطقه نمونه گردشگري ميلانلو ميباشد.
منطقه نمونه گردشگري بيدواز :
روستاي بيدواز از توابع دهستان ميلانلو بخش مرکزي شهرستان اسفراين ودر 19 کيلومتري شمال شرق شهر اسفراين بين 42ً 57َ طول جغرافياي و06ً 37َ درجه عرض جغرافيايي قرار گرفته است. اين از شمال شرقي به دهستان گليان شهرستان شيروان از شرق به دهستان شاهجهان شهرستان فاروج واز جنوب به دهستان بام وصفي اباد واز غرب به دهستان روئين محدود ميگردد، موقعيت اقليمي منطقه کوهستاني ودره اي است. ازجمله جاذبه هاي گردشگري منطقه عباتند از: چشمه علي بره در ابتداي ورودي روستا، چشمه مسجد، چشمه رشيدالدين بيدوازي ، رودخانه بيدواز که تامين کننده آب اراضي کشاورزي پائين دست ميباشد، سد بيدواز که بر روي رودخانه احداث شده حجم عظيمي از اب رودخانه را به منظوراستفاده در بخش کشاورزي واب شرب اهالي روستاها وشهر اسفراين استفاده ميشود، از جاذبه هاي فرهنگي تاريخي منطقه ميتوان به قلعه بالا، حمام قديمي روستا، ارامگاه شيخ رشيدالدين بيدوازي اشاره کرد،از جمله صنايع دستي فعال روستا گليم بافي وپلاس جاجيم وسفره کردي ميتوان برشمرد.
-آبشار روستاي ايزي:
اين آبشار در ميان كوه هاي بلند و در داخل دره اي نسبتاً طولاني و باز قرار گرفته است. اين آبشار زيبا كه يكي از جاذبه هاي گردشگري منطقه اسفراين محسوب مي شود متشكل از چندين پلكان بلند است و آب آن از ميان كوه هاي بلند و معروف شاه جهان سرچشمه مي گيرد.
-غار نوشيروان :
اين غار در فاصله 10 كيلومتري شمال شرق اسفراين در حدفاصل روستاي پركانلو و نوشیروان در رشته كوه گادتيغ واقع شده است. اين غار طبیعی عمق کمی دارد و از دیوارۀ سنگی آن در قسمت انتهایی آب تراوش می کند و در کف غار جاری می شود. ويژگي هاي اين غار عبارتند از: سهولت دسترسی ، در مسير رودخانه واقع شده، همجواري با جاذبه هاي طبيعي و برخورداري از چشم انداز زيبا. این غار در محدودۀ منطقه حفاظت شده ساريگل قرار دارد.
- پناهگاه حيات وحش مياندشت:
پناهگاه حيات وحش مياندشت با وسعت 85 هزار هكتار در شرق شهرستان جاجرم واقع شده است. اين منطقه از سال 1352 تحت حفاظت محيط زيست قرار گرفته و با دارا بودن حدود 3500 رأس آهو و در كنار آن يوزپلنگ آسیایی يكي از بهترين زيستگاه هاي اين دو جانور در كشور به شمار مي آيد. مياندشت با اقلیمی بیابانی و نیمه بیابانی يكي از غني ترين زیستگاه های استپی کشور است که گونه هاي جانوري و گیاه متعددی را در دل خود جای داده است. رودخانه دائمی کال شور با جریان شمال شرقی- جنوب غربی در دل میاندشت جاری است.
-منطقه نمونه و روستاي هدف گردشگري روستـاي دركش:
روستاي درکش واقع در دهستان آلمه از توابع بخش سملقان شهرستان مانه و سملقان مي باشد و از لحاظ موقعيت رياضي در 56درجه و 44دقيقه طول جغرافيايي و 37درجه و 26دقيقه عرض جغرافيايي ودر فاصله 30 كيلومتري جنوب غربي شهر آشخانه واقع شده و از جاده اصلي 2 كيلومتر فاصله دارد. درکش آب و هواي معتدل، طبيعتي جنگلي و كوهستاني و نیز چشمه سارهاي بسيار دارد. تنها جنگل بلوط شرق كشور در اطراف این روستا قرار دارد. بعلاوه در کوهسارها و دره های مجاور باغات میوه، انواع گیاهان دارویی و گونه های مختلف جانوری وجود دارد. ورزش بومي اين روستا كشتي باچوخه است. از توليدات محلي اين روستا مي توان گردو، بادام، انواع محصولات باغي شامل گيلاس، گلابي و عسل ... را نام برد. اين روستا جزو روستاهاي هدف گردشگري خراسان شمالي محسوب مي شود.
جمعيت اين روستا بر اساس سر شماري سال 85تعداد 950نفر مي باشد.
عمده جاذبه هاي موجود در منطقه درکش جاذبه هاي طبيعي بوده که از آن ميان مي توان به باغات فراوان ميوه از قبيل هلو،گيلاس،گلابي،انگور ،سيب،آلو وچشمه هاي قبالي ،نرنالي،چشمه بيد،قجي،رودخانه هاي کندآب و زوهاور،مناطق ييلاقي گولک ،نزکزلي (نرگسلو)،ترناولي ،کشگريه و ...دره هاي بکر دره خالدار ،حلقه زو ،کندزو،...کوه تيغ بل ،کوه عسل و جنگلهاي بکر هبرکاني باپوشش غالب ،بلوط ،مازو،راش،کرکو،و...اشاره کرد.که بخش از پتانسيل هاي گردشگري منطقه مي باشد.
-منطقه نمونه گردشگري کشانک:
منطقه نمونه گردشگری کشانک در فاصله 11کيلومتري جنوب غربي آشخانه قرار گرفته است جمعيت روستا 870 خانوار و3100نفر جمعيت ميباشد مشاغل عمده مردم روستا زراعت،باغداري،دامداري و...ميباشد.
جاذبه هاي طبيعي همچون چشمه هاي علي جمعه،علي دري،سالان،مسافر،ترناولي،کاني موسو،ساخ چشمه وقارياق ده وارتفاعات سرسبزي همچون کورکن،تيغ بل، ترناولي وترنو وسرم باارتفاع 1844 متر در مجاورت جنوب روستا واقع است.
امام زاده گلزار در دامنه هاي پوشيده از درختان وباغات ميوه همه روزه پذيراي جمع کسيري از دلدادگان ومشتاقان وهمچنين مسافران ومردم اطراف ميباشد.طي سالهاي اخير زيرساختهاي گردشگري ازجمله سکوي نشيمن، الاچيق و..توسط ادره کل ميراث فرهنگي وگردشگري احداث شده است
-منطقه نمونه گردشگري شير آباد:
منطقه نمونه شيراباد در فاصله 5کيلومتري شهرآشخانه واقع شده است روستا 285 خانوار حدودا 1000 نفر جمعيت ميباشد مشاغل عمده روستاکشاورزي،دامداري وباغداري است
بعضي از جاذبه هاي منطقه عبارتند از:چشمه آخورک در جنوب روست،ابشار رودخانه وآب بند شيرآباد که از حاشيه جنوبي وغربي روستا ميگذرد، ارتفاعات اطراف منطقه ودره زو با ديواره هاي سنگي عمود از توانهاي بالاي براي کوه نوردي وصحره نوردي برخوردار است ،غار مسعود واشيانه پلنگ از ديگر جاذبه هاي منطقه ميباشند حيات وحش منطقه با گونه هاي متنوع شامل پلنگ، خرس، گرگ، روباه، خوک،... انواع پرندگان شکاري وساير وحوش از جاذبه هاي اکو توريستي منطقه ميباشد.
-منطقه نمونه گردشگري يامان داغي :
منطقه نمونه يامان داغي در جنوب وجنوب غربي وجنوب شرق روستاي هدف ومنطقه نمونه درکش و روستاي جوزک در منتهي اليه غرب وروستاي هاور درشرق واقع است، منطقه به لحاظ اقليمي کوهستاني با آب وهواي معتدل در تابستان وسرد در زمستانها ميباشد منطقه مورد نظر فاقد جمعيت ساکن ميباشد.
بعضي از جاذبه هاي گردشگري منطقه عبارتند از: جنگلهاي هيرکاني که تنها بازمانده اين گونه منحصر بفرد در شرق کشور ميباشد با پوشش غالب بلوط، مازو، بلند مازو، راش، کرکو و... کوهستان مرتفع با قلل متعدد و قله قوالي با ارتفاع 2900 متر يامان داغي، ...چشمه سارها، دره ها ومناطق ييلاقي گولک، نرگزلي، کشگربه، ترناولي ... دره هاي سربز وانبوه ناله خوني ، خالدار، زو ... چشمه ها گولک،چشمه بيد ورودخانه کندرزو و... از جمله جاذبه ها وپتانسيلهاي گردشگري بالقوه منطقه ميباشد که در زمينه گردشگري کوهستان، صخره نوردي،گردشگري ورزشي، وگردشگري مهيج و... قابليت سرمايه گذاري وجذب گردشگران را دارد.
-منطقه نمونه گردشگري قور خود:
منطقه نمونه بخشي ازسطح وسيع منطقه قورخوداست كه مشتمل برجنگلها ، ارتفاعات وپوشش گياهي منتهي به پارك ملي گلستان است که مساحت آن 5807/1429هكتار تعيين شده است از نظر دسترسي به منطقه نمونه قورخود ، مسير قاضي – زرد- كاستان به فاصله تقريبي 41 كيلومتر تنها راه دسترسي ماشین رو است. روستاي كاستان نيز تنها روستاي منطقه نمونه است. بررسي جمعيت در منطقه نمونه بيانگر اين است كه تنها كانون سكونتگاهي مربوط به كاستان است.اين روستا با قدمت تقريبي 220ساله كه پيدايش آن مربوط به دوران صفويه است، ودر جديدترين سرشماري مربوط به سال 1387 ، تعداد جمعيت موجود در آن 855 نفر می باشد.
از مهمترین جاذبه های طبیعت منطقه می توان به قله قورخود با ارتفاع 2794 متر، پوشش جنگلی متراکم و انبوه، درۀ زوی جنان، چشمه زوی جنان، آبشار کزوی جنان، غارهای طبیعی به نام دو دهنه و منطقه حفاظت شده قورخود اشاره کرد.
-منطقه نمونه گردشگري تخت ايران :
منطقه نمونه تخت ايران با مساحت (با احتساب مناطق آزاد و حفاظت شده )بيش از 3000 هکتار و در56 درجه و13 دقيقه تا 56 درجه و 16 دقيقه طول شرقي و37 درجه و 32 دقيقه عرض شمالي ازشرق توسط منطقه نمونه گردشگري قورخود و از غرب توسط پارک ملي گلستان محدودشده و در15 کيلومتري غرب روستاي کاستان وهمين فاصله در شرق بهکده رضوي و70 کيلومتري غرب شهرآشخانه مرکز شهرستان مانه وسملقان واقع و بخشي ازسطح منطقه حفاظت شده قورخودميباشد.
عمده ترين جاذبه های طبیعی منطقه نمونه گردشگري تخت ايران و پيرامون آن شامل ارتفاعات قورخورد و آلمه،رودخانه، دره و آبشار زوي جندان،غارهاي سولي قباخ،آرمادلو و زوي جندان،چشمه هاي فراوان،مناطق جنگلي،دشت ها،درختان كهنسال،مناطق نمونه گردشگري و ... می باشد.
تخت ايران به لحاظ شرايط و بستر زيست حياط وحش، محل مناسبي جهت زيست انواع حيوانات وحشي مانند پلنگ ، قوچ ، ميش و همچنين بز کوهي مي باشد
وجودکوه های سربه فلک کشیده ،منطقه حفاظت شده ( قورخود )،پارك ملي گلستان و نیزچشمه های فراوان پیرامون منطقه ازجذابيت اين منطقه ميباشد.
آبشار بیار:
این آبشار به فاصلۀ یک کیلومتری جنوب شهر آشخانه، در نزدیکی روستای بیار واقع شده و از ارتفاعات جنوب روستا سرچشمه می گیرد. ارتفاع آبشار حدود 15 متر است.
منطقه نمونه گردشگري اسطرخی:
یکی از روستاهای زیبای خراسان شمالی روستای اسطرخری از توابع دهستان گلیان در 28 کیلومتری جنوب شهر شیروان است. این روستا در حاشیه دره ای کوهستانی شکل گرفته و طبیعتی بسیار زیبا و سرسبز دارد. در کف دره اسطرخی رودخانه-ای جاری است که از چندین چشمه تغذیه می شود و پس از طی مسیری در یک نقطه آبشاری به ارتفاع حدود 20 متر را تشکیل می دهد که منظرۀ بس دلنوازی دارد. اهالی منطقه این آبشار را «آبشار شارشار» می نامند. در تابستان این نقطه هوایی خنک و دلنشین دارد و از همین رو تعداد زیادی از گردشگران را به خود جلب می کند. از جاذبه های طبیعی دیگر در این منطقه می توان به یک سرو کوهی کهنسال و تنومند در حد فاصل چشمه و آبشار اشاره کرد که محیط تنۀ آن به 5 متر می-رسد.
-منطقۀ حفاظت شده ونمونه گردشگري گلول :
منطقه حفاظت شدل گلول در فاصله 85 کیلومتری شمال شرق شهر شیروان، در نوار مرزی ایران و ترکمنستان، قرر گرفته و طبیعتی بکر و دست نخورده دارد. کوهستانهای این منطقه پوشش گیاهی جنگلی تنک دارند و انواع گونه های وحشی همچون قوچ، بزکوهی، غزال، پلنگ، گرگ و انواع پرندگان همچون کبک و تیهو در آن زندگی می کنند. این منطقه ییلاق عشایر کرمانج است که شیوه زندگی و آداب و رسوم آنها در کنار طبیعت زیبا و کوه های سرسبز و بلند، گلول را به یک منطقه ویژه گردشگری بدل ساخته است.
روستای هدف گردشگری گلیان:
روستاي گليان يکي از 365روستاي نمونه گردسگري ايران و همچنين جزء 3روستاي نمونه گردشگري شهرستان شيروان در خراسان شمالي مي باشد.روستای گلیان در 23 کیلومتری جنوب شهر شیروان ودر موقعیت ریاضی 57 درجه و35 دقیقه طول جغرافیایی و37 درجه و14 دقیقه عرض شمالی واقع شده است.که از طرف شمال به روستاي ملا باقر و از طرف جنوب به روستاي استخري و بلقان و از شرق به زمينهاي مزروعي فاروج و از غرب به روستاي برزلي محدود مي گردد.
این روستا دارای آب وهوای نیمه خشک سرد کوهستانی بوده که منجر به شکل گیری حیات وحش وطبیعت زیبا ودل انگیزی در روستا شده است . در سال 85جمعیت آن 623 نفر بوده است.
گویش مردم این روستا به دو صورت کرمانجی وفارسی می باشد.از صنایع دستی آن می توان به قالیبافی اشاره کرد.
يکي از قرا ي بسيار قديمي شيروان است که در روزگاري مرکز حکومت پايين ولايت بوده است .اين روستا در دره اي واقع شده که دو قلعه بالاي ده ساخته اند.يکي اين طرف دره و يکي آن طرف قلع اي بسيار مستحکم و بزرگ و قديمي است که به قلعه موسي خان معروف است .اين قلعه دهنه اي را که از سمت کوه اسفراين مي آمد حفظ و نگهباني مي کرد د ربالاي دو کوه مشرق و مغرب از هر طرف به فاصله 1500ذرع سه برج ساخته شده است که دهنه شمالي اين دره که منتهي باغات است معلوم نيست که به چه واسطه محفوظ بوده است.قلعه داشته يا سنگري بسته است .آب رودخانه که از گليان جاري است و به طرف شيروان روان ميباشد و منبع آن روستاي استخري است .
گليان شهر بزرگي بوده و 7حمام داشته و امروزه آثاري از آن حمامها باقي نمانده است .در گليان مقبره و بقعه معتبري است معروف به مقبره بابا توکل وسعت بقعه 6متر و مصالح به کار رفته د رآن از سنگ و گچ بوده و از قرار معلوم بابا توکل ازمشايخ ،عرفا و مرتاضين بوده است و در شمال مقبره بابا توکل امير شمس الدين محمد بن نظام الدين ولي بيگ مدفون بوده است سنگ قبر او را اهالي از زير آوار قبه بقعه خرابه بيرون آورده ،شسته وپاک کرده و بر مزار قبر بابا توکل نصب کرده اند که امروزه اثري از آن باقي نمانده است.
منطقه نمونه وروستاي هدف گردشگري زوارم:
روستاي زوارم در فاصله 28کيلومتري جنوب غرب شيروان واقع است .که از شمال به روستاهاي شير آباد ،ورقي واز جنوب به روستاهاي مشهد طرقي و قوينانلو و از شرق به روستاي بزآباد و از غرب به روستاي قزل حصار و باداملق محدود مي گردد.مردم روستا به زبان ترکي تکلم مي کنند اين روستا مرکز دهستان زوارم است.
زوارم که معناي آن دره بهشت است و سابقا دوالدرم نام داشت يکي از قرا قديمي و تاريخي منطقه شيروان است .زوارم يکي از حوضه هاي آبريز منطقه شيروان است که رودخانه پر آب زوارم از آنجا سر چشمه مي گيرد.
دراین روستا هشتاد چشمه وجود دارد . زو ارم دربین دره ای ژرف و طویل و سر سبز وپر درخت با مناظر دیدنی فراوان یکی از مناطق بکر و ییلاقی در شمال خراسان واقع شده است .از آثار تاریخی این روستا می توان به تپه دست ریز ارک و قزلر قلعه اشاره کرد و همچنین محلات روستا عبارتند از : حصار محله ،آشاقه محله ، پایین ده،آخور خانه که در حال حاضر مسکونی هستند . زو ارم در زمان سابق خان نشین و مرکز حکمرانی بود که از حکام و خوانین آن می توان به الهیار خان ،شاهرخ ،مرتضی بیک و شاهپور خان اشاره کرد .
بر اساس بررسي هاي انجام شده توسط کارشناسان باستان شناس از دوره مس،سنگ و عصر مفرغ مياني آثار بدست آمده که از آن دوره تا کنون در اين روستا اسکان وجود داشته است.
آثار شناسايي شده در روستا :1-خيرات حقه 2-تپه پايين ده 3-امامزاده 4-قز قلعه 5-قزلر قلعه 6-تپه ارگ
منطقه نمونه وروستای هدف گردشگري اوغاز :
روستای اوغاز در فاصله 45 کیلو متری شمال شرقی شیروان قرار دارد که از شمال به کوههای گنه و کلاته بالی و از جنوب به کوه کیسمار و روستای چپانلو و از شرق به کوه های کل داغ و زو و از غرب به تازه اوغاز محدود می گردد . مردم این روستا به زبان ترکی محلی تکلم می کنند . این روستا جزء دهستان سیوکانلو شیروان ویکی از قرای قدیمی با قدمت 600ساله است که بنای اولیه آن بوسیله ازبکان بنیانگذاری شده است اوغـاز از مناطق سر سبز و با صفای شیروان است که چشمه سارهــای زلال وسرد آن در تابستان ها بر زیبایی آن می افزاید .
کوه معروف آن کیسمار ( کیو مار ) و دره های حاصل از فرسایش آبهای جاری آن معــروف به سوله زو و قره زو می باشد و در قله کوه کیسمار محلی به نام قزلر قلعه وجود دارد که آثار خانه های مخروبه و حوض آب و تکه های ظروف سفالی و چینی و مسی در آن مشاهده می گردد که این قز لر قلعه ها معمولا در قله کوه احداث می شد و دارای راهـــــی صعب العبـور بود وسابقا قبل از حملات دشمن و در گیریها ، دختران و زنان را به آنجا منتقــل می کردند و چند نفر از نیرومند ترین و ورزیده ترین تیر اندازن را نیز در اطراف قلعه می گذاشتند تا از هجوم دشمن در امان باشند.البته اجناس قیمتی و زیور آلات را نیز به آنجا منتقل می کردند . این محل در اوغاز به گنج صلصل نیز معروف است.
|
